Satın Almanın Geçmişi

Satınalma, geçmişten bugüne her dönemde ticari yapıların içerisinde kendisine yer bulmuştur. Daha düzenli bir iş hayatını benimseyen firmaların kurumsallaşma çabalarıyla birlikte kendisini göstermeye başlamıştır.

Yabancı ülkelerin 1890'ların sonunda temellerini oluşturduğu satın-alma departmanı, zamanla oturmuş bir sistem halini almaya başlamıştır. Bazı demiryolu istasyonları haricinde farklı bir departman olarak kullanılmıştır.

1900'lü yıllarda dahi büro çalışması olarak nitelendirilen satın-alma, o yıllarda daha çok üretim odaklıydı. Birinci Dünya Savaşı ve İkinci Dünya Savaşı sırasında artan hammadde ve malzeme ihtiyacı, satınalma işlevinin önemini arttırmıştır.

1930'lu yıllardan sonra ise yeni pazarlama trendlerinin baş göstermesiyle birlikte "satış" da yeni bir boyut kazanmıştır. Artık firmaların birbiriyle olan yarışları boy göstermektedir. 1950'li ve 1960'lı yıllar arasında, satınalma için daha rafine teknikler geliştirilmeye başlanmıştır.

Eğitimli personel sayısının artmasıyla birlikte, profesyonel satınalmacıları görmek mümkün hale gelmiştir. 1970'li yılların başında artık yeni sistemler geliştirilerek, stratejik planlamalarda satınalmanın da dahil olduğu görülmektedir. 1980'lerdeyse satınalma, bir rekabet stratejisi halini almıştır. Doğru soruların sorulmaya başlandığı yıllar, bu yıllardır.

• Doğru maliyetle mi alıyoruz?

• Tedarikçi doğru miktarlarda üretim yapıyor mu?

• Tedarikçi doğru ürünün üretilip üretilmediği konusunda bilgi sağlıyor mu?

• Ürünler doğru zamanda gelecek mi?

1990'lı yıllarsa, satınalmayı bugün olduğu yere taşıyan en önemli yıllardır. Satınalma değer önerisi artmıştır. Satınalmacılar, pazarlık yapma ve indirip talep etme haklarına ve izinlerine sahiptiler. Böylelikle maliyetlerin düşürülmesi konusundaki gerekliliğin farkına varıldı.

Türkiye'de ise işler biraz daha farklı işlemekteydi. Türkiye'de satın-alma kavramının belkemiğini oluşturan yapılar, 1990'ların öncesinde "mübayaacı" denilen kişiler olmuştur. İşletmecilerin veya fabrikaların ihtiyaçlarına göre bu kişiler, tedarikçilerle en iyi fiyata anlaşmaya çalışan kimselerdir. İhtiyaçları günlük olarak temin eden mübayaacılar, en ucuz satınalmayı gerçekleştirmeye çalışmaktaydı. Kısa vadeli planlarla kısıtlanmış satınalma işlemleri, al-getir-kullan şeklinde ilerleyen stratejilerin ötesine geçememekteydi ve sonuç odaklı çalışmalar gerçekleştirilmekteydi.

2000'ler daha parlak başlangıçların adresiydi. Orta vadeli planlar da yapılmaktaydı. 1990'lı yıllarda ve öncesinde sabit bir tedarikçiyle çalışan işletmeler veya fabrikalar, tedarikçileri değerlendirmeye başlamışlardır. Ziyaretler, haftalık olarak gerçekleştirilmekteydi. Önceden mübayaacılar, ürünü yükleyip teslim işlemini de kendileri gerçekleştirirken, 2000'li yıllarda kapıya teslim satınalmalar başlamıştır.

Satınalmanın önemi artmaya devam ederken daha geniş bir bakış açısı da yakalanmıştır. Şirketlerin cari harcamalarının değerlendirmeleri, bütçe analizlerinin oluşturulmasının önünü açmıştır. Geliştirilen yeni satın-alma teknolojileri, satınalmayı daha kolay bir hale getirmiştir. SAP ve ERP yazılımları bunun örnekleridir. Tedarik zinciri yönetimiyle bütünleşik bir anlayış kazanan satınalma, şirketler için astronomik rakamların paydasını elinde tutan departmanlar olmuştur.

Bu sırada P2P modeli ile tedarik dış kaynak kullanımı da geliştirilmiştir. Toplam maliyet analizleri, ortaya çıkmış ve stratejik kaynaklanmalar geliştirilmiştir. Veri madenciliğinin ve kıyaslamanın da işin içine girmesiyle birlikte satınalmayı daha kolay hale getiren yazılımların gücünden yararlanılmıştır ve yararlanılmaya devam edilmektedir.

Satınalma uzmanları, uzun vadeli stratejik planlarla şirketlerin kâr oranlarını katlamaya devam etmektedir. İç ve dış piyasa takipleri, uluslarası kalite standartları, kategori bazlı uzmanlaşmalar, rutin tedarikçi ziyaretleri, raporlamalar ve nihayet hedef odaklı çalışmalar 2014'ten günümüze, satınalma departmanlarının ve uzmanlarının oluşturduğu yeni çizgilerdir.