Tam Zamanında Satın Alma - Just In Time (Sıfır Stok)

Sıfır stok yönetimi, satın alma segmentinde kendisine görkemli bir yer edinmiş terimlerdendir. Sıfır stoklu üretim, bir diğer adıyla JiT (Just in Time), şirketlerin tasarruf etmelerinin bir diğer yolu olarak görülebilir.

Daha önceleri yüksek stok, kârlı işlerin anahtarı yerini tutarken 2000 sonrasında artık stok maliyetli bir hâl almaya başlamıştır. Günümüzün global krizleri ve ekonomik belirsizlikler, şirketinlerin sıfır stok prensibini benimsemesini sağlamıştır.

Maliyetleri düşürmek için de oldukça yararlı bir yöntemdir. Stokların azalmasıyla birlikte, tedarikçiden temin edilen ürünün stok fazlası olması engellenir. Ürünler, talep gördükçe tedarik edildiği ve direkt olarak tedarikçiden alıcıya ulaştığı için lojistik masrafları da ortadan kalkar. Ayrıca depo maliyetleri de dolayısıyla oluşmayacaktır ve yer sıkıntısı da oluşturulan bu sistemle birlikte çözülecektir.

Üretim duraksamaları da meydana gelmeyeceği için müşteri siparişlerinin daha hızlı yapılması sağlanır. Sıkışık ve dar bir üretim anlayışı olmaz ve kusurlu üretim de azalır. Bununla birlikte elbette kalite de yükselecektir. Takım çalışmalarının daha koordine çalışması sağlanır ve iletişim daha kolay ve şeffaf bir hâl alır. Problem o an içerisinde çözüme kavuşturulabilir.

Aslında sıfır stoklu üretimle Just in Time (JiT) için birebir aynıdır denilemez fakat aynı yolun yolcuları olduğu söylenebilir. Büro çalışmaları için gereken masraflar da bu yöntemlerle en aza indirgenebilir.

Stokların sıfıra indirgenemiyorsa bile sıfıra yakın değerlere indirilmeye çalışılması, büyük şirketlerin gündeminde de yer tutmaktadır. Yataş, Uniliver, Otokar ve Çilek Mobilya gibi firmalar, stokları mümkün mertebe aşağıya indirmektedir. Büyük firmalar, üretimlerinin yalnızca yüzde on ila yüzde yirmi arasında değişen oranlarını stoğa ayırmaktadır. Geriye kalan yüzde seksen ila yüzde doksanlık bölümse, satışa giden ürünleri temsil etmektedir. Özetle üretim sipariş bazında artış göstermektedir.

Sıfır stok üretimi benimseyen bir diğer firma da Toyota’dır. Örneğin; 15 günde üretilebilecek bir araba için 1 günlük bir üretim süreci biçerek ve üretim gerçekleştirerek hem zamandan hem de işçilikten doğan kazançlara kucak açmaktadır. Sıfır stok yönetiminin özellikle E-ticaret sitelerinde etkin bir kullanıma sahip olduğunu görebiliriz. Gittigidiyor veya Hepsiburada gibi büyük E-ticaret sitelerinde satıcıların belirli bir stok sınırıyla çalıştığı izlenebilir.

JIT’i (Just in Time) sadece avantajlarıyla ele alınamaz. Çünkü devreye giren müşteri hakları dolayısıyla, sıfır stok üretiminin önüne konulan taşlar bulunmaktadır. Ayrıca bazı kalite sorunları da ortaya çıkabilir. Süreç hatalarıyla karşılaşmak da olasıdır. Muhtemelen şirketlerin tamamen sıfır stokla ilerlemeyişinin temelinde de bu gibi sebepler yatmaktadır.

Bu sürecin içerisinde olmazsa olmaz sıfır stok engelleyicisi, bazı karar hataları olacaktır. Bu süreçte sıfır stok yönetiminin belirli başlı ilkeleri de bulunmaktadır. Bunlar:

• İşletmenin veya firmanın yer aldığı süreçlerin devamlı olarak ve daha iyi bir şekilde ileriye doğru götürülmesinin sağlanması

• İşletme içerisinde yer alan tüm alanlar ve faaliyetlerin tasarrufunu sağlayıcı olması

• Karşılıklı saygı ve eşit haklar eşliğinde, tüm çalışanların katılımını sağlayan bir oto kontrol sisteminin devamının sağlanması.